Andalusië of Andaloesië (Spaans: Andalucía) is een van de 17 autonome regio's van Spanje. In 2012 had het een inwonertal van 8.449.985, en is daarmee de grootste Spaanse autonome regio naar inwoneraantal. De hoofdstad van Andalusië is Sevilla. Andalusië is gelegen in het zuiden van Spanje. Het gebied grenst in het noorden aan Extremadura en Castilië-La Mancha, in het oosten aan Murcia, in het zuiden aan de Middellandse Zee en Gibraltar, en in het westen aan Portugal en de Atlantische Oceaan.

Geografisch gezien valt Andalusië grofweg te verdelen in drie delen:
*  De Sierra Nevada en aangrenzende sierra's in het zuiden en oosten. De hoogste bergpiek is de Mulhacén met 3482 meter.
*  De Sierra Morena in het noorden op het grensgebied van Extremadura en Castilië-La Mancha.
*  De imposante vallei van de Guadalquivir ligt hiertussenin, met het beschermde moerasgebied "Marismas del Guadalquivir" als de indrukwekkende delta van deze rivier.

Moorse periode
In 710 wordt de Arabieren gevraagd om tussenbeide te komen in een twist onder de Visigoten. In 711 slaagt Tarik ibn Zijad erin om, met hulp van Berbertroepen, een heel stuk te veroveren. Binnen tien jaar is enkel het noorden, Asturië, nog in handen van de Visigoten. De Moren herdoopten "Andalusië" tot Al-Andalus.

In 756 roept de Arabische leider Abd al-Rahman I, naar eigen zeggen een telg uit de zes jaar eerder ten val gekomen dynastie der Omajjaden, zichzelf uit tot emir van het onafhankelijke emiraat van Córdoba. In 785 begon men met de bouw van de Mezquita in Córdoba, een grote moskee.

Abd al-Rahmān III roept in 929 het onafhankelijk kalifaat Córdoba uit. De Moren, zoals de Arabische heersers van Andalusië gewoonlijk worden genoemd, waren nu op het toppunt van hun macht en Córdoba werd een cultureel centrum en de grootste stad van Europa na Constantinopel. Langzaam kwam het rijk in verval en splitste zich in Moorse ministaatjes, de taifas, zorgden voor de definitieve aftakeling van het kalifaat. Dit kalifaat eindigde in 1031.

Vanaf dat ogenblik zien de minder machtige christelijke staatjes in het noorden van het Iberisch Schiereiland hun kans schoon om Moorse gebieden te heroveren in de Reconquista. Zo boekte koning Alfons VI van Castilië in 1085 een belangrijke overwinning bij Toledo, wat als het startschot van de Reconquista gezien wordt. Deze bereikt Andalusië met een overwinning in 1212. De Almohaden, een Marokkaanse dynastie die de macht in Andalusië had overgenomen, werd toen verslagen in de Slag bij Las Navas de Tolosa.

Córdoba wordt heroverd in 1236. De Moren, meer bepaald de Nasridendynastie, compenseren hun tanende macht met prachtige bouwwerken, zoals het Alhambra in Granada, waarvan de bouw begon in 1238. In 1248 werd echter Sevilla heroverd door Ferdinand III. Zelfs de christelijke burgeroorlog van Pedro I tegen Hendrik II van Trastámara verandert niet veel.

Als Castilië en Aragon in 1479 verenigd worden door het huwelijk van de Reyes Católicos, Ferdinand van Aragón en Isabella van Castilië, is het kalf helemaal verdronken voor de Moren. In 1492 wordt de laatste Moorse vesting, het Koninkrijk Granada, met de hoofdstad Granada, veroverd op de Moor Boabdil. Hiermee kwam een einde aan bijna acht eeuwen Moors Andalusië.

Bloeitijd
Meteen na de Reconquista starten gouden eeuwen voor Andalusië. Die beginnen vrijwel onmiddellijk na de val van Granada. Christoffel Columbus ontdekte eveneens in 1492 Amerika. Andalusië diende als uitvalsbasis van Spanje naar de Nieuwe Wereld. De rijkdommen kwamen meestal toe aan Sevilla, dat als poort op de Nieuwe Wereld steenrijk werd.

Niet iedereen was gelukkig met de gang van zaken. Hoewel de overgebleven Moren verdragen werden en zelfs aan de basis lagen van een bouwstijl, de mudéjarstijl, kwamen ze toch in opstand in 1502 in Las Alpujarras. Ze werden verslagen en werden of bekeerd tot het christendom of verdreven. In 1558 kwamen ze op dezelfde plaats weer in opstand, deze keer eveneens zonder succes. In 1609 volgt de definitieve verdrijving van de Moren door Filips III.

Klimaat
Het mediterrane klimaat beïnvloedt het weer in Andalusië. De zomers zijn droog en de winters zacht. Maar binnen Andalusië is er veel verscheidenheid, van de uitgebreide kusten tot de besneeuwde toppen van de Sierra Nevada. Vaak kan men op dezelfde dag bijvoorbeeld 's morgens skiën in de Sierra Nevada en 's middags zwemmen in de nabije Middellandse Zee. Terwijl de kuststreken meestal een aangenaam klimaat hebben, getemperd door de zee, kan het in het binnenland enorm heet worden: de regio Sevilla is wat dat betreft berucht; de temperatuur stijgt er 's zomers regelmatig boven de veertig graden Celsius. De droogste plek op het vasteland van Europa is eveneens in Andalusië te vinden, namelijk de Cabo de Gata, waar slechts 117 mm regen per jaar valt. De Tabernaswoestijn in Almería is de enige echte woestijn in Europa.

Gemiddeld is de temperatuur in een jaar meer dan 16 °C. Januari is de koudste maand, en juli en augustus zijn de warmste maanden. Deze maanden hebben een gemiddelde temperatuur van 28,5 °C.

Vervoer
De haven van Algeciras, aan de Straat van Gibraltar, is de grootste zeehaven van Spanje. Voor personenvervoer is de haven vooral bekend als belangrijkste oversteekpunt naar Noord-Afrika (en dan met name naar Marokko).

Naast een weinig dicht uitgebouwd spoorwegnetwerk, met een hogesnelheidslijn van Madrid naar Sevilla met een aftakking naar Cordoba, bezit Andalusië zes luchthavens, waarvan er vijf van internationale betekenis zijn.

*  Luchthaven Málaga-Costa del Sol
*  Luchthaven Sevilla-San Pablo
*  Luchthaven GFL
*  Luchthaven Jerez
*  Luchthaven Almería
*  Luchthaven Córdoba

Toerisme
Andalusië heeft zeer diverse toeristische trekpleisters. Deze zijn in hoofdzaak:

*  Voor de cultuur- en geschiedenisliefhebbers de historische steden, zoals Granada, Sevilla en Córdoba.
*  Voor sportieve toeristen de bergketen Sierra Nevada, met een omvangrijk net van wandelroutes, mogelijkheden voor alpinisme en in de winter uitgebreide wintersportmogelijkheden. Aan de kust is alle mogelijke watersport te ondernemen.
*  De Costa del Sol en de Costa de la Luz. Deze populaire stranden zijn het gehele jaar door bevolkt met in de winter vooral gepensioneerde West-Europeanen. In de zomer is het heel druk met vooral gezinnen en jongeren uit heel Europa: badplaatsen zoals Málaga, Torremolinos en Marbella zijn wereldberoemd. Er zijn echter ook kleinere badplaatsen die nog niet volledig door het massatoerisme zijn ontdekt, zoals Nerja.
*  Andalusië heeft ongeveer negentig golfclubs die golfbanen hebben met 18 holes of meer, zie de Lijst van golfbanen in Spanje.