Stonehenge is een megalithisch monument uit de Jonge Steentijd, dicht bij de plaats Amesbury in de Engelse graafschap Wiltshire en ongeveer 13 kilometer ten noordwesten van Salisbury op de Salisbury Plain. De recentste datering voor de bouw van Stonehenge is bepaald op 2300 voor Christus, 300 jaar later dan tot dan toe werd aangenomen.
Het monument bestaat uit een aarden wal rondom een cirkelvormig arrangement van grote, rudimentair bewerkte, staande stenen en is een van de beroemdste prehistorische locaties op aarde. Hoewel het woord 'henge' wel onderdeel vormt van de naam, is het geen echte henge. Zie "Stonehenge" op kaart
Het bouwwerk plus omgeving zijn in 1986 toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO, tegelijk met het hengemonument van Avebury onder de inschrijving Stonehenge, Avebury en bijbehorende plaatsen. Het is tevens een door de Britse overheid bij wet beschermd antiek bouwwerk. Stonehenge zelf is eigendom van de Kroon en wordt beheerd door de English Heritage-organisatie. De omliggende landerijen zijn eigendom van de National Trust for Places of Historic Interest, in het Verenigd Koninkrijk algemeen bekend als de National Trust.
Een henge is een rond of ovaal type neolithisch aardwerk bestaande uit een wal en greppel met een of meer doorgangen. De meeste exemplaren zijn bekend uit Groot-Brittannië.
Het boek Stonehenge Complete van Christopher Chippindale zegt dat de naam Stonehenge komt van de oud-Engelse woorden "stān" wat "steen" betekent en "hencg", wat overeenkomt met het Engelse "hinge", of "scharnier", "verbinding" (omdat de stenen liggers verbonden zijn met de opstaande stenen). Een andere mogelijkheid voor de betekenis van het "henge" gedeelte is het oud-Engelse "hen(c)en" wat "hangen" of galg betekent. Middeleeuwse galgen hadden vaak de structuur van de staande stenen verbonden door een horizontale balk zoals bij Stonehenge. Eerder dan de omgekeerde L-vorm die later meer in gebruik was.
Het "henge" achtervoegsel wordt bij uitbreiding gebruikt voor monumenten uit de prehistorie met een cirkelvormige structuur zoals bij Stonehenge. Archeologen definiëren een "henge" als een structuur bestaande uit cirkelvormige verhoogde afsluiting met een interne gracht. Hierop is Stonehenge een uitzondering omdat de gracht zich buiten de afsluiting bevindt. Stonehenge is in dezelfde tijd gebouwd als andere "henges" uit het Neolithicum. Toch is het in veel opzichten atypisch en alleen qua vorm verwant met ander
Archeologen aan de Universiteit van Sheffield hebben door koolstofdatering van gecremeerde menselijke resten gevonden op Stonehenge kunnen aantonen dat het monument als een begraafplaats gebruikt werd van bij zijn ontstaan net na 3000 v.Chr. tot nadat de stenen werden opgericht rond 2500 v.Chr. De deskundigen nemen aan dat de menselijke resten de graven zijn van natuurlijk gestorven leden van één elitefamilie en haar nakomelingen, waarschijnlijk een dynastie van heersers.
Opgravingen ondersteund door National Geographic op de site van Durrington Walls in de Stonehenge World Heritage site legden een enorme nederzetting bloot die honderden mensen onderdak bood. Archeologen geloven dat deze nederzetting bewoond werd door de bouwers van het monument Stonehenge.
Locatie van Stonehenge
De bouw van Stonehenge met assistentie van Merlijn, 14e eeuw en de oudste afbeelding van Stonehenge die bekend is
Stonehenge uit de atlas van Blaeu, vanaf 1645
Onder één van de stenen van Stonehenge is koperoxide gevonden, wat kan betekenen dat daar een koperen voorwerp als een soort van 'bouwoffer' is begraven. Zie ook Opgravingen bij Stonehenge voor meer informatie.
In september 2008 maakten Britse archeologen nieuwe bevindingen openbaar, zij waren de eersten die sinds 1946 onderzoek mochten doen bij het complex. Ze dateren de bouw van Stonehenge op 2300 voor Christus, driehonderd jaar jonger dan eerder werd aangenomen. De functie van het complex was volgens hen een gezondheidscentrum. Er zijn veel skeletten gevonden, waarvan niet alle uit de nabije omgeving afkomstig, met lichamelijke aandoeningen. De archeologen zien Stonehenge als een Lourdes van de oudheid. Volgens de onderzoekers hadden vooral de blauwe stenen (uit Wales) een belangrijke functie.e steencirkels.