De Europese Unie voert sinds 1992 een actief beleid om Albanië op termijn het EU-lidmaatschap te kunnen verlenen. Daarvoor moet echter nog het nodige gebeuren.
Ieder jaar wordt er door de Europese Commissie een rapport uitgebracht over de vorderingen en aandachtspunten van Albanië. Uit het rapport gepubliceerd in oktober 2013, bleek dat Albanië klaar is voor een vervolg op de stabilisatie- en associatieovereenkomst uit 2006, namelijk de status van kandidaat-lidstaat. Op 24 juni 2014 stemden de 28 lidstaten van de EU hiermee in in de Raad Algemene Zaken. Op 27 juni 2014 bekrachtigde de Europese Raad de status van Albanië als kandidaat-lidstaat.
Het zal echter nog jaren duren alvorens Albanië daadwerkelijk kan toetreden. Albanië dient onder meer te verbeteren op het gebied van rechtspraak, corruptie en georganiseerde misdaad; elementen die onder de Kopenhagen-criteria vallen.
1. In vogelvlucht
Begin van de onderhandelingen
Albanië zette in 1992 de eerste stap richting het lidmaatschap van de Europese Unie. Het land sloot een handels- en samenwerkingsakkoord met de EU. Zeven jaar later ging het stabilisatie- en associatieproces van start. Dit proces moest de Zuidoost-Europese landen op termijn voorbereiden op EU-lidmaatschap. Voor het benodigde hervormingsproces ontving Albanië in de jaren die volgden zowel politieke als financiële steun vanuit de Unie.
Stabilisatie- en Associatie-Overeenkomst
Vier jaar na de start van het Stablisatie- en Associatieproces in 1999, gaf de Europese Commissie een positief advies over het verzoek van Albanië om onderhandelingen over een stabilisatie- en associatieovereenkomst te beginnen. De Commissie was tevreden over de vorderingen die het land had gemaakt in het voldoen aan de Europese lidmaatschapscriteria.
De Europese Unie gaf gehoor aan het positieve advies van de Commissie en in juni 2006 werd een Stabilisatie- en Associatie-Overeenkomst (SAO) tussen de EU en Albanië een gesloten. In verband met handelsvoordelen voor beide partijen werd tussen december 2006 en april 2009 een tijdelijk akkoord van kracht, waarna de SAO in 2012 definitieve van start ging.
Om de stabilisatie- en associatieovereenkomst te verwezenlijken, heeft Albanië de EU toezeggingen gedaan op het gebied van politiek, economie en handel. In ruil daarvoor ontvangt Albanië regionale en financiële steun (en in bijzondere gevallen visa voor de EU). Om de Albanese toezeggingen op politiek en economisch gebied te implementeren, is er een Europees-Albanees raadgevend orgaan (Consultation Task Force) in het leven geroepen.
Kandidaat-lidstaat
Op 28 april 2009 vroeg Albanië het kandidaat-lidmaatschap van de EU aan. Op 24 juni 2014 werd de aanvraag gehonoreerd door de Raad Algemene Zaken en op 27 juni 2014 bekrachtigde de Europese Raad de kandidaat-lidstaatstatus van Albanië.
Voortgang implementatie lidmaatschapscriteria
Om toe te mogen treden tot de Europese Unie moet Albanië voldoen aan de Criteria van Kopenhagen en de voorwaarden in de Stabilisatie- en Associatie-Overeenkomst. Zoals gezegd brengt de Europese Commissie ieder jaar een voortgangsrapport uit over het land. Uit de rapporten blijkt, dat Albanië sinds de start van het SAO-proces in 1999 stappen in de goede richting heeft gezet. Zo voldeden de parlementsverkiezingen in 2009 aan bijna alle internationale normen en verliepen de verkiezingen in juni 2013 nagenoeg zonder problemen.
Albanië werd aangeraden veel aandacht te besteden aan stabiliteit in de regio's. Dit heeft een goede verstandhouding met de overige Balkanlanden en omliggende EU-lidstaten tot gevolg gehad. Er waren echter ook moeilijkheden. Zo kondigde Tsjechië begin juni 2014 nog aan het EU-kandidaatlidmaatschap van Albanië te blokkeren in verband met een geschil over energielevering.
In het voortgangsrapport van 2015 stelt de Commissie dat het land zich vooral op politiek vlak heeft verbeterd. Opnieuw hebben er verkiezingen plaatsgevonden zonder noemenswaardige problemen. Ook is de economie stabiel gebleven, maar zal het land in menselijk kapitaal moeten investeren om op Europees niveau te komen.
Er is vooral kritiek op de juridische situatie in Albanië. Hoewel het land op papier de mensenrechten respecteert, laat het in de praktijk te wensen over. Bovendien speelt de georganiseerde misdaad nog steeds een grote rol in het land, en dit past niet bij de Europese normen. Voordat Albanië kan toetreden, moet het nog veel hervormingen doorvoeren.
Nederland
In het Nederlandse parlement bestond begin juni 2014 een meerderheid voor het kandidaat-lidmaatschap van Albanië. Dit alles impliceert echter geen snelle toetreding tot de Europese Unie. Zo zijn PVV, ChristenUnie en CDA zijn nog altijd tegen, omdat Albanië op het gebied van rechtspraak, corruptie en georganiseerde misdaad nog niet voldoet aan de Kopenhagen Criteria.
Er zullen veel onderhandelingen voorafgaan aan de uiteindelijke toetreding van Albanië. Uiteindelijk moeten parlementen van de EU-lidstaten het toetredingsverdrag ratificeren.
2. Relatie Albanië - Europese Unie
Het belang van de Europese Unie voor Albanië
Financiële steun
Albanië heeft met name voor het versterken van het ambtelijk apparaat en instituties veel baat gehad bij de Europese financiële steun. Deze steun kwam tussen 2001 - 2007 voornamelijk voort uit het Europese programma CARDS (Community Assistance Programme for Reconstruction, Development and Stabilisation). Dit fonds voor de Westelijke Balkan stelt geld beschikbaar voor heropbouw en rehabilitatie van landen in deze regio. In totaal ontving Albanië meer dan 282 miljoen euro.
Sinds 2007 ontvangt het land geld vanuit het financiële ondersteuningsprogramma voor toetreding tot de Europese Unie. In februari 2012 maakte de EU bekend dat zij voor de 2012 en 2013 82 miljoen euro beschikbaar stelt voor steun aan Albanië.
Handel
De relatie met de Europese Unie is op handelsgebied erg waardevol voor Albanië. De EU wordt gezien als de belangrijkste handelspartner van het land. Sinds het Economisch en Commercieel Akkoord in 1992 heeft de EU al gunstige handelsvoorwaarden voor Albanese producten ingesteld.
Dankzij het autonome voorkeursbeleid dat de Europese Unie in 2006 instelde, kunnen producten uit Albanië zonder invoerheffingen of andere beperkingen worden ingevoerd. Desondanks heeft het land nog niet veel voordeel gehad bij deze afspraken gezien de beperkte exportcapaciteit.
Het belang van Albanië voor de Europese Unie
De Europese Unie heeft ook belang bij de toetreding van Albanië tot de Europese Unie. Toetreding van het land zou namelijk kunnen zorgen voor stabilisatie en daarmee een afname van het aantal conflicten in de Zuidoost-Europese regio.
Naast het wegnemen van onrust in de Zuidoost-Europese regio brengt de toetreding van Albanië ook een vergroting van de interne markt met zich mee. Op termijn kan dit de economische groei in de Europese Unie stimuleren.
Albanië op kaart - Google Maps