Buenos Aires (Spaans voor: goede luchten ook wel gunstige winden) is de hoofdstad van Argentinië, en ook het economische en culturele centrum ervan.
Met 2,8 miljoen inwoners (in 2001 is het de grootste stad van het land. In de agglomeratie Groot-Buenos Aires, liggend aan de monding van de Río de la Plata (Spaans: zilverrivier), wonen meer dan 12 miljoen mensen. Aangezien Gran Buenos Aires bijna een derde van de Argentijnse bevolking huisvest, overheerst het met zijn economie de rest van het land.
Voor meer informatie zie ook onder de kaart
De stad wordt aan de landzijde geheel omsloten door de provincie Buenos Aires, maar maakt zelf geen deel uit van die provincie. Buenos Aires is een federaal district en valt buiten de provinciale indeling van Argentinië.
Dankzij talloze winkels en boetieks, zijn architectuur, zijn culturele leven, restaurants en zijn kosmopolitische bevolking van overwegend Italiaanse, Spaanse, Franse, Duitse, Engelse, Oost-Europese, Arabische en Aziatische herkomst, staat Buenos Aires ook als het Parijs van het zuiden bekend. Alhoewel het door vele economische problemen veel van zijn vroegere grandeur heeft verloren. De stad is een van de meest Europese van Zuid-Amerika en van het hele zuidelijk halfrond, en ooit kon het met zijn noordelijke tegenspelers wedijveren. De stad beleefde zijn gouden tijd tussen 1880 en 1920, toen Argentinië tot de tien welvarendste landen van de wereld behoorde en Buenos Aires nieuwelingen uit Europa lokte die hier een beter bestaan probeerden te vinden.
De eerste Europese zeevaarder die in het jaar 1516 nabij Buenos Aires voet aan wal zette, was de Spanjaard Juan Díaz de Solís. Hij noemde de grote rivier die hij tegenkwam de Mar Dulce (zoete zee). Twintig jaar later stichtte Pedro de Mendoza in dat gebied de eerste nederzetting, Santa Maria del Buen Aire. De Spanjaarden moesten de kolonie wegens het verzet van de vijandelijk gezinde Indianen enkele jaren later naar Asunción in Paraguay verplaatsen. De paarden en andere beesten die de Spanjaarden achterlieten vormden de grondslag voor de Argentijnse veeteelt, tegenwoordig de belangrijkste economische basis van het land. Een permanente vestiging ontstond uiteindelijk in 1580, toen een groep kolonisten naar het gebied terugkeerde. De stad bleef voor pakweg tweehonderd jaar een onbelangrijke plaats, en smokkelarij diende als broodwinning aangezien de Spaanse regering de voorkeur aan andere havens zoals Lima gaf.
Het Argentijns grondgebied werd sinds pre-Columbiaanse tijden bewoond door talrijke inheemse stammen, zoals guarani’s, diaguitas, pampa's, ranqueles. De Spaanse kolonisatie begon in de zestiende eeuw. In mei 1810 werd, in het kader van de oorlog van Spanje tegen het Franse bewind van Napoleon, de eerste stap naar onafhankelijkheid gezet: de eerste nationale autonome regering verving de onderkoning benoemd door de Koning van Spanje, Generaal José de San Martín. Na jaren van strijd werd de onafhankelijkheid verklaard in juli 1816. In de negentiende eeuw ging het land door een moeilijke periode van nationale organisatie, tot de ondertekening van de Nationale Grondwet in 1853. De periode tussen 1880 en 1930 was van groot welvaart. Gedurende deze periode, opende Argentinië haar deuren voor miljoenen immigranten, voornamelijk uit verarmde Europese landen (Spanje, (Italië). Het immense nationale grondgebied (bijna 3.000.000 km2) bleef echter onbevolkt, daar het grootste deel van de migratie zich concentreerde in de grote steden zoals, Buenos Aires, Córdoba en Rosario. (In 1910 was 2/3 van de inwoners van Buenos Aires van buitenlandse afkomst). In 1912 werd het stemrecht ingevoerd voor alle mannen ouder dan 18 jaar. De hogere klasse verloor zo de politieke macht. Het stemrecht voor vrouwen werd pas in 1949 ingevoerd. In 1930 bracht een militaire staatsgreep de regering van H. Yrigoyen ten val en installeerde een autoritaire militaire regering in de plaats. Een periode van institutionele instabiliteit volgde voor meer dan vijftig jaar: Democratisch verkozen regeringen wisselden af met militaire dictaturen, die ten dienste stonden van de belangen van de hogere klasse. In 1946, werd Juan Perón verkozen tot president. Perón, die deel had genomen aan een militaire staatsgreep in 1943 werd enorm populair bij de lagere klassen van de bevolking door de sociale maatregelen die hij genomen had (gratis medische zorg, pensioenen, betaalde verlof, 40 uur werkweek, e.a.). Zijn vrouw, Evita Perón, had een enorme invloed op het bewind van haar man, en ze was zelfs nog populairder dan hem. Perón werd op zijn beurt afgezet door een staatsgreep in 1955, en trok in ballingschap. Vanaf midden de jaren 50 begon een periode van economische achteruitgang met inflatie, corruptie en bureaucratie als gevolgen. In de jaren ’60 waren er in Argentinië (zoals elders in Latijns-Amerika) revolutionaire guerrilla-bewegingen, naar voorbeeld van de Cubaanse revolutie. Deze guerrilla’s werden uitgeroeid in een vuile oorlog tijdens de laatste militaire dictatuur, met duizenden ballingen, doden en vermisten (“desaparecidos”) als gevolg. In 1983 opende zich een nieuw democratisch tijdperk, na het enorme diskrediet van de militaire junta als gevolg van de nederlaag in de Malvinas-oorlog en de penibele economische situatie. In 2001 kende Argentinië een economische catastrofe. De economische situatie verbeterde aanzienlijk in de eerste decennia van de 21ste eeuw, maar vele mensen leven steeds onder de armoedegrens. In mei 2010 vierde Argentinië de 200ste verjaardag van de eerste zelfbestuurregering. Gedurende het ganse jaar worden er in Buenos Aires en in het buitenland vele culturele activiteiten georganiseerd.
Bekende stadswijken (barrios)
Het Microcentro is het zeer drukke stadscentrum. Het is het zenuwcentrum van de Argentijnse zakenwereld en omvat onder andere de bekende winkelstraat Florida, het centrale plein Plaza de Mayo en het regeringsgebouw, het Casa Rosada.
De wijken Palermo, Retiro en Recoleta vormen het noordelijke district van Buenos Aires. Dit is het welvarendste en ook duurste woongebied en zakendistrict van de Argentijnse hoofdstad. De statige, oude huizen in het gebied zijn omtrent 1900 gebouwd en tonen de sterk Franse invloed op de bouwstijl van dit tijdperk. Tegen de jaren 70 van de 19e eeuw, na de uitbraak van een gele koortsepidemie in de zuidelijke stadswijken begint de ontwikkeling van het gebied, en het zijn met name de meer welgestelden die zich hier vestigen.
Bosques de Palermo is een groen eiland in de stad, waar aan verscheidene sporten wordt gedaan, waaronder polo.
Palermo Chico behoort tot de welvarendste stadswijken van Buenos Aires en wordt gekenmerkt door zijn Frans-geïnspireerde architectonische stijlen, strekkend van neoclassicistisch tot ultramodern. Veel van de oude herenhuizen zijn tot ambassades omgebouwd, aangezien weinig porteños het onderhoud van de luxe gebouwen nog kunnen bekostigen. Naast diplomaten zijn er ook veel bekende Argentijnse filmsterren en sportmensen die huizen in Palermo Chico bewonen.
Palermo Viejo is een rustige woonbuurt en een gewilde woonplaats voor talloze psychologen en psychoanalytici die voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog hier een nieuwe thuisplaats vonden — de buurt heeft daarom de bijnaam "Villa Freud".
La Boca en San Telmo maken deel uit van het zuidelijk district van Buenos Aires. La Boca, gelegen aan de oude haven, bekoort met zijn kleurrijke, van hout en golfplaat gemaakte huizen. Dit is de traditionele woonplaats van de arbeiders, de immigranten uit Genua, de vissers — en de plek waar de mensen van Buenos Aires elkaar ontmoeten om te dineren en te dansen. De authentieke tangodans en Argentijns-Italiaanse kookkunst maken dit ook een eersterangs bezienswaardigheid voor de bezoekers. La Boca is eveneens thuishaven van de voetbalclub Boca Juniors. Het stadion La Bombonera staat middenin deze typische volkswijk.
San Telmo, met zijn elegante koloniale architectuur, is de wijk van de antiquiteitenhandelaren en kunstenaars. De eertijdse achterbuurt trok in de jaren zestig talloze kunstenaars en intellectuelen die het gebied weer lieten opleven. Naast de ateliers en antiekwinkels lokt de barrio met zijn restaurants en een zondagse vlooienmarkt op het plein Plaza Dorrego. De stadswijk beschikt ook over de oudste en bekendste tangokroegen zoals Michelangelo, La Casa Blanca en La Casa Rosada. Talloze statige oude gebouwen zijn nu gerestaureerd en huisvesten nachtclubs, boetieks en ateliers.
Bezienswaardigheden
De Avenida 9 de Julio is sinds 1936 de breedste straat ter wereld — de stoepen liggen bijna 140 meter uit elkaar. Talloze oude gebouwen zijn in de jaren '30 afgebroken om deze avenida te bouwen — behalve de statige Franse ambassade die op de hoek van de 9 de Julio en Alvearstraat overgebleven is.
Het Plaza de Mayo draagt zijn naam ter ere van de stichters van de Argentijnse Republiek die hier in mei 1810 de onafhankelijkheid van het land verklaarden. Dit plein met palmen, tuinen, een centraal standbeeld en historische gebouwen uit het koloniale tijdperk rondom ligt er tegenwoordig slecht onderhouden bij. Hier vinden alle belangrijke betogingen plaats (bijvoorbeeld die van de Dwaze Moeders van het Plaza de Mayo die tegen de gruweldaden van het militaire bewind in de jaren zeventig protesteerden), en het plein kan als het bezige centrum van Argentinië beschouwd worden — hier ligt het Casa Rosada, het beroemde lichtrozekleurige gebouw dat in 1894 opgericht is en sinds 1910 als zetel van de Argentijnse regering bekend staat. Een museum in het huis vertoont antiquiteiten en ander voorwerpen die aan nationale helden hebben toebehoord. Het Casa Rosada wordt door een eregarde bewaakt — om zeven uur 's avonds halen deze soldaten de nationale blauw-witte vlag in. Het Cabildo (Raadzaal van Buenos Aires) uit 1751 is de plek waar de onafhankelijkheid van het land beraamd werd; het gebouw beschikt over een museum met meubels en voorwerpen uit het koloniaal verleden. Het centrale zakensdistrict ligt ten zuiden van de Plaza.
Vanaf de heuvel van de Plaza San Martín kan men van het uitzicht over de wijk Retiro genieten. Drie grote kopstations van de spoorwegen en de grootste busterminal van het land bevinden zich onderaan de heuvel en het is daarmee een zeer hectisch punt van de stad. Het Kavanagh-gebouw in Retiro was in 1936 de eerste wolkenkrabber van Latijns-Amerika. Andere bekende gebouwen rondom de Plaza zijn het Sheraton Hotel, het Pirelli-gebouw en het Palacio San Martín, het Argentijnse Ministerie van Buitenlandse Zaken. De moderne Catalinaswolkenkrabbers in het zuiden zijn eind jaren '70 opgericht.
Het Recoleta kerkhof is de begraafplaats van de welgestelde burgers. Het graf van Evita Perón trekt nog steeds de meeste bezoekers. Het kerkhof is sinds de inwijding in 1882 een soort kleine weergave van Buenos Aires en haar verschillende bouwstijlen.
Het Teatro Colón met zijn Europese bouwstijl is een van de bekendste bakens van de stad en het symbool van haar culturele leven. De wereldwijd bekende instelling heeft goede akoestieke eigenschappen. Het hoofdauditorium, zes verdiepingen hoog, biedt zitplaatsen voor meer dan 3500 bezoekers.
Het Gemeentelijk Theater San Martín is een modern gebouw van chroom en glas met zes tonelen. Het theater, dat in 1960 ingewijd is, is de grootste instelling van zijn soort in Argentinië en biedt een overdaad aan gratis concerten, feesten, toneelstukken, lezingen en andere activiteiten aan. Achter het theater bevindt zich het Cultureel Centrum San Martín, een soortgelijke instelling.
Het Galileo Galilei-planetarium in Parque 3 de Febrero is in 1966 opgericht en biedt zitplaatsen voor 340 bezoekers. De vertoningen, uitstallingen en conferenties die er worden gehouden behandelen het astronomisch onderzoek. De metaalachtige meteoriet, die voor het gebouw vertoond wordt, is gevonden in de provincie Chaco en weegt bijna 1530 kilogram.