Het Bonnefantenmuseum is een museum voor beeldende kunst in Maastricht. Het is een van de drie provinciale musea in Limburg (naast het Industrion en het Limburgs Museum).
De naam Bonnefanten is afkomstig van het Bonnefantenklooster in de binnenstad van Maastricht, waar het museum van 1951-1978 gevestigd was. De website van het museum vermeldt hierover: "In de volksmond had dit convent in de 18e eeuw de benaming Couvent des bons enfants (klooster van de goede kinderen) meegekregen, omdat de jeugd bij de kloosterzusters zo voorbeeldig werd opgeleid. Weldra stond ook het klooster in het Maastrichtse spraakgebruik bekend onder de naam Bonnefanten".
Bonnefantenklooster
Het museum opende in 1884 haar deuren als oudheidkundig museum van de Société d'archéologie dans le Duché du Limbourg. De eerste huisvesting was in de voormalige sacristie van de Augustijnenkerk. In de loop der jaren is het museum achtereenvolgens gehuisvest geweest in het Dinghuis, het protestants weeshuis (de huidige Toneelacademie Maastricht), het Bonnefantenklooster en het Entre Deux complex. Het huidige gebouw werd in 1995, naar een ontwerp van de Italiaanse architect Aldo Rossi, gerealiseerd in de wijk Céramique aan de rechteroever van de Maas.
Bekende directeuren waren Pierre Cuypers, professor J.J.M. Timmers en Ístvan Szénássy. De huidige directeur, Alexander van Grevenstein, is al vanaf 1976 aan het museum verbonden, vanaf 1986 als directeur. Onder zijn leiding groeide het museum uit tot één van de belangrijke kunstinstellingen in Nederland. In 1999 werd de collectie archeologie overgedragen aan de gemeente Maastricht (thans gedeeltelijk te zien in het Centre Céramique) nadat al eerder de afdeling oudheidkunde was overgeheveld naar het Limburgs Museum in Venlo. Vanaf dat moment was het Bonnefanten nog uitsluitend kunstmuseum.
In 2009 vierde het Bonnefantenmuseum het 125-jarig bestaan.
Met de raketvormige, 28 meter hoge toren aan de Maas is het Bonnefantenmuseum één van de belangrijkste moderne landmarks in Maastricht. Ondanks de opvallende verschijningsvorm van de toren oogt het museum klassiek. De gevels zijn afgewerkt in rode baksteen, trachite rosso en Ierse hardsteen. De toren is bekleed met zink.
Het museum heeft een plattegrond gebaseerd op de hoofdletter E. De middenvleugel met de centrale trap vormt de as van het gebouw. Deze monumentale trap, met hoge wanden van baksteen, doorsnijdt het gebouw als een lichtstraat van oost naar west. De middenvleugel telt vier verdiepingen, de beide zijvleugels drie. Op de begane grond bevinden zich de publieksruimten, de museumwinkel, de kunstuitleen en het restaurant Ipanema. De andere verdiepingen zijn ingericht als klassieke tentoonstellingszalen ten behoeve van de permanente collectie en wisselende exposities.
Vlakbij de ingang bevindt zich de lichttoren, een telescoopvormige binnentoren, die als het ware het complement vormt van de toren aan de Maas. In beide torens worden grotere werken uit collectie hedendaagse kunst tijdelijk tentoongesteld. Zo is in de 'rakettoren' enige malen de Walldrawing 801 Spiral van Sol LeWitt te zien geweest en heeft L'entrée de l'exposition van Marcel Broodthaers in de binnentoren gestaan.
Het museum heeft een aantal jaren gebruik gemaakt van een naastgelegen fabriekshal van de Société Céramique, de zogenaamde Wiebengahal. Uiteindelijk bleek dit industriële monument minder geschikt voor het tentoonstellen van kunst en vestigde het Nederlands Architectuurinstituut er een Maastrichtse dependance. Het Bonnefantenmuseum hoopt in de toekomst ondergronds te kunnen uitbreiden om, door middel van 'zichtdepots', een groter deel van de collectie te kunnen tonen.