De dom van Keulen (Dom St. Peter und Maria) is een gotische kathedraal in het centrum van de Duitse stad Keulen. Het is de hoofdkerk van het aartsbisdom Keulen. Het is de grootste kathedraal in Duitsland en een van de grootste van Europa.
De bouw begon op 15 augustus 1248 en duurde 632 jaar. Vanaf de 157,38 meter hoge noordtoren en de 157,31 meter hoge zuidtoren (beide 509 treden), kan men de hele stad overzien. De dom is gebouwd in de vorm van een kruiskerk en is inclusief het schip en de torens 144,58 meter lang en 86,25 meter breed. Het gebouw heeft een bijzondere inventaris, waaronder enkele glas-in-loodramen die dateren uit de 14e en de 16e eeuw. Sinds 1996 staat de dom op de Werelderfgoedlijst.
Bouwgeschiedenis in de middeleeuwen
De huidige dom staat op de plek waar in de laatste jaren van het Romeinse Rijk christenen elkaar ontmoetten in Keulen. Verschillende kerken hebben sindsdien op die plek gestaan, maar de eerste waarvan men ongeveer weet hoe die eruit heeft gezien dateert uit 870. Het had aan beide kanten van het schip een koor, waarbij het oostelijke koor was gewijd aan de Heilige Maagd Maria en het westelijke koor aan de heilige Petrus. In 1164 bracht aartsbisschop Rainald van Dassel relikwieën van de heilige Drie Koningen vanuit Italië naar Keulen. Deze waren een geschenk van keizer Frederik Barbarossa. Hierna was de kerk niet langer alleen de kathedraal van het bisdom Keulen, maar ook meteen een van de belangrijkste pelgrimskerken in Europa.
Omdat men vond dat pelgrims naar een waardige kerk moesten kunnen komen, besloot men in 1225 de dom te vervangen door een nieuw gebouw in de moderne Franse gotische stijl. Men heeft daarop in 1248 het oostkoor laten afbranden. Op 15 augustus startte de bouw van de nieuwe dom onder leiding van bouwmeester Gerhard von Rile. Men begon met het oostelijke deel naar voorbeeld van de kathedraal van Amiens. In 1322 was het gotische koor zover gevorderd dat het kon worden ingewijd.
Vervolgens begon men met de bouw van een dwarsschip en twee westelijke torens. In 1410 reikte de zuidelijke toren van de dom tot aan de tweede geleding, maar toen stagneerde de bouw. Geldgebrek en desinteresse leidden tot een algehele bouwstop in 1528, toen nog steeds niet veel meer dan het koor en de onderste geledingen van de westelijke façade voltooid waren.
Toen in 1794 de revolutionaire troepen Keulen binnenvielen, vluchtten de aartsbisschop en het personeel van de dom. Daarna is het gebouw voor allerlei wereldlijke doelen gebruikt, onder andere als aandelenbeurs.
Voltooiing in de negentiende eeuw
In 1801 werd de dom weer als kerkgebouw ingewijd. In de jaren na de inwijding groeide het enthousiasme voor de voltooiing van dit godshuis. Niet in de laatste plaats omdat in 1814 en 1816 originele bouwplannen werden ontdekt uit de vroege veertiende eeuw. In 1842 zette men de bouw van de kathedraal weer voort. Ongeveer de helft van het geld kwam uit de Pruisische schatkist, de andere helft kwam van de Centrale Dombouw Stichting. Men hield zich precies aan de middeleeuwse plannen voor de dom, maar deze werden uitgevoerd met de voor die tijd moderne bouwtechnieken. In 1846 was het dwarsschip voltooid, ook het houten dakgeraamte was vervangen door een ijzeren dakgeraamte, iets dat bijzonder progressief was voor die tijd. Het koorwerk was een ontwerp van de Duits-Nederlandse Friedrich Wilhelm Mengelberg. In 1880 waren dan uiteindelijk de twee torens voltooid, en daarmee ook de bouw van de kathedraal. Dit was reden voor een groots nationaal feest waar ook de keizer bij aanwezig was. De dom zou tot 1890 (voltooiing van het munster van Ulm) het hoogste gebouw en tot 1883 zelfs het hoogste bouwwerk in de wereld zijn.
Al is de dom in de Tweede Wereldoorlog geraakt door veertien zware luchtbommen, hij heeft de oorlog wel zonder desastreuze schade overleefd, omdat hij door de Amerikaanse vliegeniers werd gebruikt als oriëntatiepunt; bijna 90% van Keulen was platgebombardeerd.
Vele jaren van restauratie volgden en pas in 1956 was de kathedraal grotendeels weer hersteld. Sommige wonden van de oorlog zijn nog niet gerepareerd en gerestaureerd. Alleen al het feit dat de dom een eeuwigdurende bouwput is waar constant aan wordt gewerkt, laat zien dat de kathedraal voor veel mensen een grote waarde heeft. De instandhouding van de dom kost circa 14 miljoen euro per jaar.
Op 5 juli 2004 heeft Unesco de dom van Keulen op de lijst van bedreigde Werelderfgoederen geplaatst. Allerhande bouwprojecten in de directe omgeving ervan zouden het gotische bouwwerk aantasten. In 2006 werd de dom weer van de Rode Lijst gehaald. Elk jaar is er dan ook een Unescodag.